Như chúng ta đã biết, virus gây bệnh lở mồm long móng trên heo (FMD) có sức đề kháng tốt hơn vào mùa đông. Nó có thể sống trong đất vào mùa đông lên tới 28 ngày còn vào mùa hè chỉ 3 ngày, trong môi trường phân ướt lên tới 06 tháng vào mùa đông thay vì sống trong phân khô vào mùa hè có 14 ngày.
Tuy nhiên nếu chỉ như vậy thì không đủ căn cứ cho thấy FMD chỉ có thể bùng phát vào mùa đông, đặc biệt với điều kiện chăn nuôi công nghiệp hiện nay chúng ta thấy rằng FMD có thể bùng phát vào bất kỳ thời điểm nào trong năm.
Với các hộ chăn nuôi gia đình yếu tố mùa vụ của FMD vẫn thường xuyên lặp lại năm này qua năm khác. Sau đây là 04 lý do dẫn tới việc FMD thường bùng phát tại các hộ chăn nuôi gia đình vào mùa đông.
1. Việc vệ sinh chuồng heo vào mùa lạnh không tốt
• Vào mùa lạnh việc làm vệ sinh chuồng nuôi như tắm heo, xịt rửa chuồng của các gia trại thường làm rất ít.
• Các trại áp dụng các biện pháp chống lạnh cho heo bằng cách sử dụng các vật liệu như rơm rạ, chấu, mùn cưa…để làm lót chuồng dẫn tới việc vệ sinh nền chuồng khó khăn và khó kiểm soát mầm bệnh lây truyền qua các vật liệu đó.
• Khi thời tiết lạnh có thể dùng bạt quây kín chuồng, nếu gặp thời tiết mưa phùn dẫn tới độ ẩm trong chuồng tăng cao.
• Thức ăn, nước uống trong mùa lạnh cũng ít được các trại chăn nuôi chú trọng kiểm tra kỹ chất lượng đầu vào và khử trùng cẩn thận trước khi sử dụng cho heo.
→ Với những nguyên nhân trên dẫn tới gia tăng mầm bệnh thường trực trong trại heo, trong đó FMD là một trong nhiều nguyên nhân có nguy cơ bùng phát.
2. Nguy cơ tổn thương vùng móng, vú tăng cao vào mùa lạnh
Với các gia trại việc vệ sinh kém vào mùa lạnh cùng với nền chuồng không được đầu tư đúng kỹ thuật dẫn tới nhiều nguy cơ tổn thương vùng móng và đầu vú của heo.
Việc sử dụng vaccine ở các trại chăn nuôi nhỏ thường bị bỏ qua do vậy nguy cơ nhiễm bệnh FMD tại các trại nhỏ lẻ tăng cao.
3. Việc chăm sóc heo không được quan tâm
Việc định kỳ phun tiêu độc khử trùng với các trại chăn nuôi gia đình không được áp dụng thường xuyên, một số trại có áp dụng tuy nhiên việc phun không đảm bảo kỹ thuật (không làm sạch trước khi phun, phun không đủ liều, không đủ thời gian..)
Việc kiểm soát an toàn sinh học còn lơ là và hầu hết các trại quy mô nhỏ không thực hiện do đó tiềm ẩn nhiều nguy cơ mang mầm bệnh vào trang trại.
Việc sử dụng thức ăn thừa trong bữa cơm gia đình và tận dụng phụ phẩm nông nghiệp cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ.
4. Vô tình làm mầm bệnh lây lan ra cộng đồng
Với 03 nguyên nhân kể trên, các trại nhỏ quy mô hộ gia đình nguy cơ nổ dịch vào mùa lạnh tăng cao. Khi một hộ chăn nuôi nổ dịch, công tác phát hiện bệnh FMD và xử lý gặp nhiều vấn đề, mang nặng tư tưởng bán chạy hoặc dấu dịch. Dẫn tới việc kiểm soát ngăn chặn dịch bùng phát và lây lan ra diện rộng rất khó khăn.
Thực tế với các hộ chăn nuôi gia đình thường không có kinh nghiệm về việc phát hiện bệnh. Nên khi heo thịt bị ốm, sốt, bỏ ăn (chưa có biểu hiện đặc trưng của FMD) thường sẽ không được điều trị mà sẽ bán trực tiếp tới thương lái để tiêu thụ ở chợ dân sinh hoặc tự giết mổ (chung 3-4 hộ gia đình). Với tập quán như vậy tiềm ẩn rất lớn nguy cơ lây lan mầm bệnh ra cộng đồng.
Thông thường ở các làng quê, một vùng sẽ có rất nhiều hộ chăn nuôi heo nhỏ lẻ như vậy, nên việc mầm bệnh cứ âm thầm lưu hành ở các đàn heo trong dân dẫn tới gia tăng nhanh chóng mật độ virus FMD trong cộng đồng. Từ đó dẫn tới việc bùng phát FMD trên diện rộng và ảnh hưởng tới các hệ thống chăn nuôi lớn nếu công tác An toàn sinh học không được làm nghiêm ngặt, triệt để.
Do vậy, đặc điểm dịch tễ FMD tại Việt Nam thường bùng phát vào mùa lạnh là do 3 nguyên nhân sau:
– Bản thân virus thích nghi tốt với thời tiết mùa lạnh hơn so với mùa nóng.
– Các trại nhỏ của gia đình là nơi tiềm ẩn nguy cơ bùng phát dịch và là nơi xuất hiện dịch đầu tiên.
– Do tập quán vùng miền và thói quen tiêu dùng nên virus không được kiểm soát mà nhân lên nhanh chóng trong cộng đồng từ đó dẫn tới bùng phát thành dịch.
Như vậy để có thể kiểm soát và hạn chế tình trạng này chúng ta cần làm tốt 3 việc sau đây.
– Cung cấp thông tin, kiến thức cho người chăn nuôi là các gia trại nhỏ trong việc nhận diện FMD và tính nguy hiểm với cộng đồng
– Kiểm soát chặt hơn các lò mổ, chợ dân sinh và việc vận chuyển tiêu thụ thịt heo
– Xây dựng quy trình chăn nuôi, thú y hợp lý trong việc kiểm soát FMD tại gia trại. Đặc biệt là chương trình vaccine phòng FMD.
Lịch vaccine Lở mồm long móng được khuyến cáo như sau:
– Liều lượng: Heo dưới 25kg tiêm 1ml/con, heo trên 25kg tiêm 2ml/con
– Lịch vaccine cho heo con có thể thay đổi theo dịch tễ từng thời điểm và dựa vào chương trình kiểm soát miễn dịch để tránh hiện tượng trung hòa kháng thể mẹ truyền.
Nguồn: VietDVM